کتیبه نگاری الوان: ویژگی های تاریخی و هنری کتیبۀ سردر مدرسۀ خان

مدرسة خان از معدود بناهای موجود از دوران صفویه در شیراز است. این مدرسه، که به همت الله وردی خان و برای فراهم ساختن زمینۀ تدریس ملاصدرا بنا شده بود، از زمان ساخت تاکنون بارها و به علل مختلف آسیب دیده و در نوبت های متوالی نوسازی و مرمت شده است. اقدامات حاج میرزا علی اکبرخان قوام الملک در فاصلۀ تاریخی 1276-1279ق ازجمله مهم ترین تعمیرات این مدرسه در دورة قاجار بوده است و کتیبة سردر غربی به نوعی گزارش آن محسوب می شود. در این مقاله ضمن معرفی کامل این کتیبه، جنبه­های تاریخی و هنری آن بر مبنای گردآوری کتابخانه ای و مشاهدات میدانی، و با روش تحقیق تاریخی - توصیفی بررسی شده است. کتیبۀ سردر مدرسۀ خان از نظر تاریخی حائز اهمیت است و خط آن مطابق شیوة مرسوم ثلث نویسی در کتیبه­نگاری در دورة قاجار است. اما آنچه این نگارش را ممتاز می­کند سلیقة خوشنویس در استفاده از «لا»های عبارت نوشتار و تدوین متوالی و نسبتاً متقارن آنها در سراسر ترکیب است. در عین حال شیوۀ آرایش و رنگ گذاری بر این کتیبه یکی از بدیع ترین نمونه های کتیبه نگاری در معماری اسلامی را نشان می دهد. این شیوه در این مقاله با عنوان «کتیبه نگاری الوان» معرفی شده است و مشخصۀ اصلی آن استفادۀ نامتعارف اما سنجیده از لکه ها و سایه های رنگی در سطوح کتیبه است.